Dieta Dukana

Dieta Dukana jest jedną z najpopularniejszych diet. Jednak czy jest bardziej skuteczna od innych? Czy dieta proteinowa jest zdrowym rozwiązaniem? Jak do tej diety mają się badania naukowe?

Wprowadzenie

Otyłość to choroba przewlekła, która samoistnie nie ustępuje. Powstaje głównie wskutek dodatniego bilansu energetycznego. Sprzyja jej ogólna dostępność smacznej a przy tym bardzo kalorycznej żywności a także znaczny spadek aktywności fizycznej i to już od najmłodszych lat. To wszystko sprawia, że przybywa osób otyłych. W Stanach aż 22 % osób dorosłych to osoby otyłe, a szacuje się, że jeżeli obecny trend się utrzyma to w 2030 roku, osób otyłych będzie już 51% ogólnej populacji. Podobnie sprawa otyłości wygląda również w Europie, gdzie w ciągu ostatnich 10 lat aż o 10 a nawet do 40% wzrosła liczba osób otyłych. W Polsce otyłość dotyczyła około 20,6 % mężczyzn a 20,2% kobiet w latach 2003-2005, do dziś te liczby znacznie wzrosły.

Wzrasta również liczba przypadków chorób spowodowanych otyłością, a są to głównie: cukrzyca typu 2, zaburzenia lipidowe, choroby układu sercowo-naczyniowego, zespół bezdechu sennego, nowotwory, niealkoholowe stłuszczenia wątroby, zaburzenia hormonalne, choroby układu ruchu, zaburzenia emocjonalne. Otyłość nie tylko obniża komfort życia ale wpływa na skrócenie jego długości. Tym samym, otyłość oraz jej konsekwencje są poważnym problemem zdrowotnym, społecznym, który stanowi ogromne obciążenie budżetu ochrony zdrowia wszystkich krajów. Wykazano, że wzrost wydatków na leczenie osoby otyłej są wprost proporcjonalne do stopnia otyłości. Są one większe o 25% w przypadku osób o BMI 30- 34,9 kg/m2, o 50% gdy BMI wynosi 35 – 39,9 kg/m2 i o 100% w przypadku osób o BMI ponad 40 kg/m2 w porównaniu do osób, o prawidłowej masie ciała.

Czynniki wpływające na skuteczność kuracji odchudzających

Profilaktyka tu nie jest wystarczającym działaniem. W wielu badaniach wykazano bowiem, że w drugim roku kuracji, waga u pacjentów znowu zaczyna wzrastać. Może być to wynikiem nie przestrzegania zaleceń, brakiem modyfikacji diety, a także nieprawidłową dietą, która nie zapewnia sytości albo powoduje spadek masy beztłuszczowej ciała oraz spowolnienie przemiany materii. Na efekty oraz czas kuracji odchudzającej wpływa wiele czynników zewnętrznych oraz wewnętrznych.

Wiele osób jako sukces poczytują spadek masy ciała. Jednak prawdziwym sukcesem jest utrzymanie 10% redukcji ciała, przez dłuższy czas, nie wystąpienie efektu jo-jo przez 2 lata, które zwiększa o 50% szanse, na utrzymanie wypracowanej redukcji ciała. Zebranie rzetelnych danych o skutecznej redukcji ciała jest utrudnione, ponieważ osoby, u których pojawił się efekt jo-jo nie chce się do tego przyznawać. W badaniach , które przeprowadzono w USA, ustalono, że u około 35% osób dochodzi do przyrostu masy ciała w ciągu pierwszego roku po zakończeniu kuracji, u 59% efekt się utrzymuje a 6% dodatkowo ją zmniejsza. U osób, u których pozytywne efekty się utrzymały, za ten sukces odpowiadała kontynuacja diety, jedzenie śniadań, większa aktywność fizyczna, stałe kontrolowanie wagi. Jedynie 13% osób utrzymało zmniejszoną masę ciała przez ponad 10 lat. Z polskich badań udało się ustalić, że po 5 latach zmniejszoną masę ciała utrzymało 30% osób a po 10 latach, jedynie 10%.

Czynniki, które decydują o nieskuteczności kuracji odchudzającej, są obecnie dobrze znane. Najważniejsza jest tu motywacja, jeśli jej brak, walka z otyłością jest skazana na niepowodzenie. Za spadek motywacji może odpowiadać wyrzekanie się ulubionych potraw, radykalna zmiana stylu życia, wyszydzanie przez rodzinę czy znajomych stosowanej metody, czy tez namawianie do jedzenia rzeczy, które są wykluczone z diety, praca przy żywności. Spadek motywacji sprawia, że coraz częściej następuje złamanie zaleceń, a w konsekwencji następuje wzrost masy ciała. Często istotny jest poziom wykształcenia jak również i status społeczny, jeżeli lekarz czy dietetyk tego nie uwzględni, trudno jest o sukces. Pacjent po prostu może nie mieć środków finansowych na przestrzeganie zaleceń, lub ich zwyczajnie nie rozumie.

Dlaczego osoby otyłe szukają cudownych diet?

Ważnym czynnikiem w uzyskaniu trwałego efektu jest kwestia realności oczekiwań. Wiele osób ma te oczekiwania nierealne, liczą na szybkie ograniczenie masy ciała a jeśli się to nie udaje, szybko przestają dalej stosować kurację. Ważne jest więc uświadomienie, jakie są realne możliwości, w jakim tempie możliwa jest utrata wagi oraz na jakim poziomie. Szybkie chudniecie rzadziej daje trwałe efekty, nie jest również korzystne z medycznego punktu widzenia. Tygodniowy spadek wagi nie powinien być większy, niż 1 kg masy ciała. Poprawę stanu zdrowia zapewnia spadek masy ciała o 10% na przestrzeni 3 do 6 miesięcy. Ważne jest by efekt utrzymać przez okres przynajmniej 6 miesięcy. Później należy podjąć kolejny etap kuracji, zmniejszając wagę o kolejne kilogramy. Taki efekt zapewnia redukcja dobowego zapotrzebowania energetycznego o 600 kcal.

Chęć szybszego pozbycia się zbędnych kilogramów sprawia jednak, że pacjenci, ale niejednokrotnie również i sami lekarze poszukują diet, które to zapewnią. Najczęściej stoi za tym brak wiedzy o skutkach zdrowotnych. Na przestrzeni ostatnich lat pojawiło się wiele takich diet cud. Niektóre faktycznie pozwalają na redukcje masy ciała w krótkim czasie, lecz nie pozbawione są wad. Największą popularnością cieszą się diety jednoskładnikowe, jak np. ryżowa, mleczna czy kapuściana – monotonne, prowadzące do niedoborów składników mineralnych i witamin, obniżające beztłuszczową masę ciała, prowadzące do szybkiego efektu jo-jo po ich zakończeniu. Popularnością cieszy się również dieta Kliniki Mayo, która zabrania spożywania owoców oraz produktów zbożowych, dieta Atkinsa, która zawiera znaczne ilości tłuszczu, co zwiększa ryzyko miażdżycy, dieta South Beach, która prowadzi do znacznych ubytków wody, dieta kopenhaska, która utrwala złe nawyki żywieniowe a także diety oczyszczające, które zaburzają działanie podstawowych układów.

Żadna z tych diet nie leczy jednak otyłości, pomimo że wiele z nich początkowo daje korzystny spadek wagi. W ostatnim czasie, pierwsze miejsce na liście popularnych diet znajduje się dieta Dukana.

Od razu trzeba jednak podkreślić, że nie ma żadnych badań, które by potwierdzały długotrwały, prozdrowotny efekt powyższych diet. W pojedynczych badaniach odnotowano jedynie kwestie stężenia lipidów i insuliny we krwi, a pozytywne efekty były raczej wynikiem ogólnego spadku masy ciała a nie tym, jaka dieta była stosowana.

Czy dieta bogatobiałkowa jest skuteczniejsza od innych diet?

Metaanaliza badań wykazała, że dieta o wysokiej zawartości białka powoduje większą redukcje masy ciała, niż dieta z niską zawartością białka, za to fakt jej sytości, jest jednak dyskusyjny. Wykazano, że krótkotrwałe stosowanie diety wysokobiałkowej, z obniżoną ilością węglowodanów daje lepsze efekty i większe efekty sytości niż dieta oparta na średniej zawartości węglowodanów. Jednak w badaniu randomizacyjnym już nie wykazano takich zależności.

W 2009 roku opublikowano wyniki badań, które oceniały skuteczność 4 diet o różnej zawartości tłuszczu, białka oraz węglowodanów. Po 6 miesiącach ubytek masy ciała wynosił około 7% we wszystkich grupach, a ponowny przyrost masy ciała w ciągu 12 miesięcy po zaprzestaniu diety, również nie różnił się w żadnej z nich. We wszystkich grupach po 2 latach spadek masy ciała był na poziomie około 3 kg. Nie zaobserwowano różnic w odczuwaniu sytości czy głodu, zadowolenie z diety i efektów było porównywalne. Tym samym wykazano, że to nie skład diety wpływa na efekty a jedynie ujemny bilans kaloryczny.

Czy dieta Dukana jest zdrowym i skutecznie odchudzającym sposobem żywienia?

Jak już było to wspomniane, obecnie na szczycie popularności znajduje się dieta Dukana. Jest to dieta z rodzaju wysokobiałkowych. Jest reklamowana jako najpewniejszy i dający najlepsze efekty sposób na pozbycie się nadmiernej masy ciała. W badań najwyższy poziom białka był 30%, gdzie zalecany jest tylko 14 %, a w diecie Dukana zawartość białka w diecie jest jeszcze wyższa.

Dieta Dukana: Etap 1

Pierwszy etap ma trwać 7 dni. Zabrania się w tym czasie spożywać warzywa, kasze, makarony, pieczywo a jedynym źródłem błonnika może być łyżka otrąb. Analizując grupy produktów, które na tym etapie są dozwolone, można dostrzec, że zaleca się spożywanie mięs i nabiału o małej zawartości tłuszczu, jednak wśród produktów dopuszczonych do spożycia są gęsi, wątroba, nerki, jaja( bez ograniczeń). Jest to więc etap białkowo-tłuszczowy, bogaty szczególnie w tłuszcze nasycone. To sprawia, że we krwi i moczu pojawiają się ciała ketonowe, co sugeruje, że tłuszcze służą do wytwarzania energii a nie glukoza. Centralny układ nerwowy pozyskuje energię z ciał ketonowych, co sprawia, że zmniejsza się uczucie głodu, lecz mogą występować problemy z koncentracją, może występować uczucie zmęczenia. Stan taki wygląda podobnie do niewyrównanej cukrzycy w której również obserwuje się spadek masy ciała. To ketony odpowiedzialne są za tak efektowny początkowy etap kuracji. Osoby stosujące dietę Dukana mogą zaobserwować, że ich skóra wydziela nieprzyjemny zapach.

Dieta ta, mimo zaleceń spożywania produktów niskotłuszczowych realnie jest bardzo bogata w tłuszcze, których ilość przekracza zalecane normy, szczególnie, gdy chodzi o kwasy tłuszczowe nasycone i cholesterol. Niedobór błonnika dodatkowo może prowadzić do zaparć.

Dieta Dukana: Etap 2

W czasie drugiego etapu diety Dukana zakłada się ubytek masy ciała na poziomie 1 kg tygodniowo, więc jest to podobne do tego, co proponują typowe diety. Nadal utrzymuje się stan ketozy, ponieważ spożywa się to samo co w pierwszym etapie, lecz dopuszczalne jest również jedzenie warzyw, tu jednak niektóre są wciąż zabronione a dotyczy to fasoli, grochu, ciecierzycy, soczewicy, które są źródłem białka roślinnego. Dopuszczalna jest, co jest dziwne, skrobia kukurydziana, lecz nadal nie można jeść pieczywa, mąki, które zawierają błonnik. Można spożywać 2 łyżki otrąb, co oznacza, że ilość błonnika wciąż jest zbyt mała, co powoduje zwolnienie motoryki jelit, ułatwienie wchłaniania cholesterolu. Pierwszy etap trwa tylko 7 dni, za to drugi może trwać nawet kilkanaście miesięcy. Wszystko zależy ile dana osoba chce schudnąć. To może prowadzić do niedoborów mikro i makro składników, głównie wapnia, którego wchłanianie w przypadku obecności tak dużych ilości białka, jest utrudnione. Ketoza za to ułatwia jego uwalnianie z kości, co może prowadzić do ubytku masy kostnej a w konsekwencji do rozwoju osteoporozy. Niedobór w diecie witaminy C może prowadzić do zaburzenia wchłaniania żelaza, szczególnie u osób, które jedzą drób a nie wołowinę. Na tym etapie zaleca się picie 1,5 l płynów dziennie, dopuszczalne są napoje ze słodzikiem, słodzik może być używany również do dosładzania. Najczęściej używany słodzik to aspartam -E951.

W jelicie cienkim pod wpływem chymotrypsyny z aspartamu tworzony jest neurotoksyczny metanol, po jego utlenieniu powstaje kwas mrówkowy oraz formaldehyd. Obydwa te związki w dużych stężeniach działają hepato-, kardio- i nefrotoksycznie. Ponadto formaldehyd uszkadza strukturę DNA i jest związkiem o działaniu karcinogennym i teratogennym. W dodatku podczas obróbki cieplnej lub w czasie przechowywania produktów z aspartamem wytwarzają się związku, które mogą sprzyjać rozwojom nowotworów.

Dieta Dukana: Etap 3

Faza III diety Dukana ma trwać 10 dni na każdy utracony w trakcie diety, kilogram masy ciała. Tak więc jeżeli osoba straciła 10 kg, trzeci etap będzie trwał u niej 100 dni, jeśli 20 kg – 200 dni. W tym etapie ilość błonnika zwiększa się do 3 łyżek otrąb, 2 kromek pełnoziarnistego pieczywa, warzyw, jednej porcji owoców dziennie. To daje jednak jego spożycie nadal poniżej zalecanego poziomu. Zaleca się spożywanie 40 g żółtego sera, można jeść pieczoną wieprzowinę oraz szynkę wieprzową. Dwa razy w tygodniu można sobie zafundować królewską ucztę, która ma polegać na tym, że można sięgnąć po ulubiony ser, kotlet schabowy, ciastko z czekoladą, lody oraz wypić lampkę wina. Zasada „ uczty” jest prosta, można zjeść na co ma się ochotę, nie ma ograniczeń ilościowych, lecz na talerz można włożyć tylko raz. To jednak oznacza, że trzeba ponieść konsekwencje w postaci jednego dnia w tygodniu czysto białkowego. To może prowadzić do powrotu do starych zwyczajów żywieniowych.

Niedobór błonnika może sprzyjać rozwojowi raka jelita grubego. W Fazie IV która nazywana jest stabilizacyjną zaleca się powrót do normalnego odżywiania jednak z zachowaniem „dobrych „ nawyków żywieniowych, których nabrało się w czasie kuracji. Kuracja uderzeniowa czyli dzień białkowy powinna być stosowana raz w tygodniu do końca życia. Wszystko jednak sprowadza się do tego, że po monotonni dwóch pierwszych etapów, i królewskich uczt w ramach etapu 3, większość osób wraca do dawnego sposobu odżywiania, a jeden dzień białkowy w tygodniu nie zdoła zniwelować przyrostu masy i efektu jo-jo, który nastąpi, mimo, że dieta jest reklamowana jako ta, która nie doprowadza do powrotu do starej wagi.

Dieta Dukana a choroby nerek i wątroby

Metabolizm białek odbywa się głównie w wątrobie a końcowym produktem jest mocznik, który wydalony jest przez nerki. Dieta bogata w białko, powoduje dodatni bilans azotu, oraz zwiększoną produkcje amoniaku i mocznika, co obciąża zwłaszcza uszkodzoną wątrobę i nerki. W chorobach wątroby i nerek zalecana jest dieta uboga w białko.

Bardzo często u osób z otyłością występuje niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby. Jest to choroba postępująca, rozpoczyna się prostym stłuszczeniem wątroby, później rozwija się w stłuszczeniowe zapalenie wątroby, aż do marskości. Obciążenie jej w czasie diety Dukona, może prowadzić do szybszego postępu choroby.

Pierwszy i drugi etap diety Dukana ma szczególnie niekorzystny wpływ na nerki i to nie tylko w przypadku chorób nerek, lecz u osób z nadciśnieniem tętniczym lub cukrzycą typu 2. Już sama otyłość stanowi obciążenie, które może prowadzić do chorób nerek, a dieta Dukana to ryzyko jeszcze potęguje.

Roczne stosowanie diety z zawartością białka na poziomie 33% nie działa niekorzystnie na nerki u osób zdrowych, jednak w diecie Dukana ilość białek szczególnie w początkowej fazie jest znacznie większa. W dodatku stosują ją osoby, nie tylko ze zdrowymi nerkami. Można więc stwierdzić, że dieta Dukana może przyśpieszać degeneracje nerek w przypadku przewlekłej choroby nerek, na to wpływa również fakt, że dieta ta jest bogata w fosforany.

Podsumowanie

Brakuje co prawda badań dotyczących skutków zdrowotnych stosowania diety Dukana, jednak jest ona niezgodna z zaleceniami zdrowego odżywiania się. Przede wszystkim, w profilaktyce chorób niedokrwiennych serca zaleca się spożywanie warzyw i owoców, olei roślinnych, margaryn miękkich, pełnoziarnistego pieczywa i innych produktów z nierafinowanej mąki. Za to rekomendacje dotyczące profilaktyki cukrzycy typu 2 zalecają zmniejszenie kaloryczności posiłków, oraz ograniczenie spożycia tłuszczy oraz produktów o wysokim indeksie glikemicznym oraz spożycie 14 g błonnika na każde 1000 kcal.

Zalecenia dla osób zdrowych dotyczące ilości spożywanych białek -10 max 15%, węglowodanów 55-75%, tłuszczów 15 do 30% ma zapobiec rozwojowi chorób przewlekłych. Osoby stosujące dietę Dukana nie stosują tych zaleceń, tym samym dieta ta nie powinna być zalecana przez lekarzy, ponieważ jest duże prawdopodobieństwo, że wpłynie ona niekorzystnie na stan zdrowia. Redukcja masy ciała to nie cel sam w sobie, celem jest poprawa zdrowia oraz jakości życia i jego przedłużenie. Pozostaje wierzyć, że podobnie jak inne cudowne diety, tak i dieta Dukana szybko straci popularność. W wielu przypadkach, przed zgubnymi skutkami diet cud chroni fakt, że nie są one ściśle przestrzegane. Zadaniem lekarzy jest przestrzeganie pacjentów przed konsekwencjami stosowania diet, które nie mają potwierdzonej naukowo skuteczności oraz bezpieczeństwa stosowania.

Komentarz dietetyka

Dieta proteinowa Dukana to aktualnie najpopularniejsza dieta bogatobiałkowa. Jej głównym założeniem jest spożywanie dużej ilości białka, małej ilości tłuszczu a wykluczenie węglowodanów.

Opinie na tema tej diety są różne, często skrajne. Prowadzi ona do ketozy, ponieważ organizm zmuszony jest do wytwarzania energii z tkanki tłuszczowej. Również mózg, który w naturalnym warunkach odżywia się glukozą, w tym przypadku zmuszony jest do czerpania energii ze związków ketonowych. To prowadzi do jego niedożywienia.

Poprzez zwiększoną podaż białka, w organizmie z aminokwasu-metioniny powstają duże ilości homocysteiny, która przyczynia się do zwiększania stężenia LDL oraz nasila działanie wolnych rodników. Zwiększenie LDL może przyczyniać się do miażdżycy naczyń krwionośnych. Nadmiar białka może prowadzić również do odwodnienia organizmu, utraty magnezu, oraz witamin z grupy B.

Amoniak, produkt uboczny przemiany aminokwasów wykazuje działanie zakwaszające na organizm. By go zneutralizować, z kości uwolniony zostaje wapń, co z kolei może prowadzić do rozwoju osteoporozy. Nadmiar białka obciąża wątrobę, odpowiedzialną za detoksykację organizmu. Zbyt mała ilość węglowodanów za to prowadzi do osłabienia nerek, ponieważ to węglowodany są głównym paliwem do ich pracy.

Mimo, że szkodzi, dieta Dukana jest bardzo popularna, głównie dlatego, że pozwala bardzo szybko schudnąć. Pamiętać jednak należy, że wynika to w dużej mierze z powodu utraty wody, a nie tłuszczu.