Diety odchudzające

Otyłość zaburzenie metaboliczne, które obecnie staje się epidemią. Jest to przypadłość, a właściwie choroba wieloczynnikowa, głównie działają tu predyspozycje genetyczne oraz środowiskowe. Za występowaniem otyłości stoi mniejsza aktywność fizyczna połączona z żywnością przetworzoną o wysokiej kaloryczności.

Otyłość, niesie ze sobą ryzyko wystąpienia wielu innych chorób, szczególnie sercowo-naczyniowych, cukrzycy, nowotworów, czyli chorób, które w tej chwili są przyczyną największej ilości zgonów. W dodatku zarówno otyłość, jak i wymienione choroby zmniejszają komfort i długość życia. To dlatego tak ważne jest przeciwdziałanie otyłości i nadwadze, oraz ich skuteczne leczenie.

Do każdego pacjenta należy podchodzić indywidualnie. Sposób leczenia otyłości musi bowiem uwzględniać wiek, płeć, stopień zaawansowania, typ otyłości a także rodzaj zaburzeń metabolicznych, takich jak cukrzyca, dyslipidemia, nadciśnienie tętnicze. Podstawowym założeniem leczenia otyłości, jest osiągnięcie ujemnego dobowego bilansu energetycznego. Oznacza to mniejszą ilość spożywanych pokarmów oraz większą aktywność fizyczną. Dopiero jeśli ograniczenie kalorii nie przynosi zadowalających efektów, wprowadza się środki farmakologiczne, a w przypadku tzw. otyłości olbrzymiej, leczenie chirurgiczne. Kuracje powinny być prowadzone systematycznie oraz w sposób umiarkowany, polegające na redukcji masy o 5 do 15% na przestrzeni 3 – 6 miesięcy.

Leczenie otyłości przede wszystkim to ograniczenie energii. Ponieważ trudno przystosować się do zmian w sposobie odżywiania się, oraz zmiany trybu życia, wciąż poszukiwane są nowe metody, w tym wszelakie „diety cud” i „ cudowne środki”. Niestety, to tylko mrzonki, nie ma takich cudownych sposobów, w każdym razie nikt jeszcze ich nie odkrył. Wiele diet jest niezgodnych z aktualnymi zaleceniami względem zdrowego odżywiania się a co za tym idzie, mogą być szkodliwe. Najbardziej szkodliwe są diety jednoskładnikowe, białkowo-tłuszczowe, diety rozdzielne oraz głodówki.

Diety niskoenergetyczne

By ograniczyć masę ciała zaleca się diety zawierające 1000–1200 kcal dziennie dla kobiet i 1400–1800 kcal dla mężczyzn.

Ujemny bilans energetyczny na poziomie 500-1000 kcal dziennie umożliwia ubytek masy ciała około 0,5 do 1 kg w tydzień. Jednak prawidłowa dieta niskoenergetyczna musi być zgodna z zasadami zdrowego żywienia. Musi tym samym zawierać odpowiednie ilości białka, węglowodanów i tłuszczy, musi być również bogata w witaminy i składniki mineralne. Zalecane ilości to : 25-30 % tłuszczy z czego mniej niż 7% nasyconych kwasów tłuszczowych, 15% białka i około 50-60 % węglowodanów.

Sugeruje się, by w diecie niskoenergetycznej ograniczyć spożycie tłuszczy zwierzęcych oraz pokarmów węglowodanowych o wysokim IG a równocześnie pić więcej wody i jeść więcej warzyw. Warzywa bowiem są cennym źródłem witamin, składników mineralnych, flawonoidów oraz błonnika. Ten ostatni składnik jest szczególnie wskazany, sprawia bowiem, że szybciej czujemy się syci, przy tym zmniejsza się wchłanianie glukozy, oraz jej stężenie po posiłkowe, a to z kolei sprawia, że wydziela się mniej insuliny. Rozpuszczalny błonnik sprawia również, że w surowicy zmniejsza się stężenie cholesterolu i trójglicerydów. Najważniejsze jest tu zmniejszenie hiperinsulinemii, ponieważ insulina wzmaga apetyt, sprzyja więc zużywaniu glukozy przez tkankę tłuszczową przy jednoczesnym zmniejszeniu jej zużycia w mięśniach a to jest czynnik utrudniający odchudzanie.

Niewłaściwy sposób dobrania produktów podczas diety może powodować niedobory witamin i mikroelementów.

Stosowanie diety niskoenergetycznej pozwala na redukcję masy ciała o 10 % masy wyjściowej. Jednak im dłużej jest ona stosowana, tym obserwowane redukcja masy będzie coraz mniejsza. Po kilku latach może również nastąpić powrót do masy wyjściowej.

Diety bardzo niskoenergetyczne

Jeżeli dieta niskoenergetyczna nie przynosi oczekiwanych efektów można zastosować dietę bardzo niskoenergetyczną w ramach której, spożywa się jedynie 800 kcal dziennie. Dietę tą określa się VLCD czyli very low caloric diet. W wyniku jej stosowania mężczyźni mogą stracić nawet 2 kg w tydzień, kobiety około 1,5 kg. By jednak jej efekty były zachowane po jej zakończeniu, trzeba zmienić swoje nastawienie do odżywiania się w ogóle.

Dieta VLCD opiera się o przemysłowo przygotowane, sproszkowane dzienne porcje, które przed spożyciem miesza się z wodą. Wskazaniem do zastosowania takiej diety jest znaczna otyłość, konieczność szybkiej utraty masy ciała np. przed operacją, zbyt małe efekty przy stosowaniu diety 1000 – 1500kcal. Diety tej nie należy stosować u dzieci, osób starszych, kobiet w ciąży oraz karmiących, przy schorzeniach mózgu, uszkodzeniach wątroby oraz nerek, cukrzycy insulinozależnej, oraz schorzeniach, w których ograniczenie energii, może niekorzystnie wpływać na przebieg choroby.

Dietę tą stosuje się przez okres 3 tygodniu, później należy zrobić przerwę, w tym czasie przez 2 lub 3 tygodnie stosuje się dietę modyfikowaną czyli dietę łączącą VLCD z produktami żywnościowymi. Następnie znowu można przeprowadzić kurację VLCD. Ubytek masy w tym okresie jest dwa a nawet trzy razy większy, niż w takim samym czasie stosowania diety niskoenergetycznej.

Dieta ta może jednak podnosić ryzyko wystąpienia kamicy pęcherzyka żółciowego, a długotrwałe stosowanie tych diet niskoenergetycznych może prowadzić do niedoboru witamin i mikroelementów.

Diety o niskim indeksie glikemicznym

Coraz więcej mówi się o dietach, których podstawą są produkty o niskim IG, które zapewniają uczucie sytości, szybciej i przez dłuższy czas. Ocenia się, że za taki efekt odpowiada błonnik zawarty w tych produktach. Jednak wciąż wymaga to badań, które by potwierdziły skuteczność. Szczególnie, że dotychczasowe obserwacje nie skazują by dieta oparta na produktach o obniżonej wartości glikemicznej była skuteczniejsza niż dieta niskotłuszczowa. W dodatku wartość glikemiczna produktu zmienia się, przy zestawieniu go z innym produktem. Dlatego trudnym zadaniem jest ustalenia diety tak, by składała się ona z posiłków o obniżonej wartości glikemicznej.

Diety jednoskładnikowe

Najczęściej są to diety owocowe to dieta jabłkowa, grejpfrutowa, lub diety warzywne takie jak np. kapuściana.

Podstawową wadą tych diet jest brak innych niezbędnych składników pokarmowych. Diety owocowe lub warzywne nie dostarczają bowiem pełnowartościowego białka, nie zapewniają odpowiednich ilości wapnia, żelaza, jodu oraz witamin. Tak jak diety mleczne lub ryżowe nie zapewniają składników mineralnych oraz błonnika pokarmowego. Dieta Kliniki Mayo zabrania spożywania produktów zbożowych oraz owoców, a dieta kopenhaska jest na tyle rygorystyczna, że stosować można ją zaledwie 2 tygodnie. W tej diecie spożywa się znaczne ilości mięsa, jaje a także czarnej kawy.

Diety jednoskładnikowe często są polecane w różnych kolorowych czasopismach dla pań. Sugeruje się, że są one szybkie i skuteczne w walce z nadmiarem centymetrów. Takich diet jednak nie powinno się stosować, ze względu na ich negatywny wpływ na organizm.

Dieta białkowo-tłuszczowa

Dieta białkowo-tłuszczowa, zwana jest także dietą niskowęglowodanową, optymalną, kosmonautów, lotników, Atkinsa. Dieta ta opiera się na tłuszczu w ilości 50-60 %, białku w ilości 20-30 % oraz minimalnym udziale węglowodanów bo zaledwie 20 – 50 g. Tym samym jest to dieta uboga w błonnik pokarmowy, witaminy, składniki mineralne, oraz flawonoidy. Jednocześnie zawiera dużo tłuszczu, zwłaszcza pochodzenia zwierzęcego, a tym samym cholesterolu pokarmowego, retinolu i żelaza. Długie stosowanie tej konkretnej diety może prowadzić do zwiększenia ryzyka miażdżycy, doprowadzić do toksyczności ketozy, zwiększyć ryzyko chorób wątroby, kamicy nerkowej z powodu zmniejszenia ilości wapnia w kościach.

Zainteresowanie tą dietą jest spowodowane głównie tym, że prowadzi ona do wyraźnego zmniejszenia masy ciała, oraz poprawy wyników metabolicznych. Osiąga się lepsze rezultaty niż przy diecie niskotłuszczowej. Jednak różnice te obserwuje się w ciągu pierwszych 6 miesięcy stosowania, później te różnice się wyraźnie zacierają. W dodatku dieta ta prowadzi do wzrostu cholesterolu LDL, homocysteiny, fibrynogenu. Z tego powodu długie stosowanie tej diety nie jest polecane.

Opublikowane wyniki badań greckich uczonych dowodzą również, że stosowanie zbyt długo diety wysokobiałkowej podnosi o 22 % ryzyko zgonu. Co potwierdza wyniki badań szwedzkich naukowców, którzy przez 12 lat badali stosowanie diety niskowęglowodanowej i wysokobiałkowiej wśród 42 237 kobiet. Z ich obserwacji wynikało, że diety te podnoszą śmiertelność o 11 %. Głównie chodzi o zgony związane z układem sercowo-naczyniowym. W badaniach tych spożycie energii z węglowodanów mieściło się w zakresie od 72% (10. centyl) do 32,4% (90. centyl) i dla białka odpowiednio 10,4% i 23%. Za to przeprowadzone badania na grupie 322 osób dowodzę, że dieta niskowęglowodanowa i śródziemnomorska mogą być alternatywą dla diety niskotłuszczowej. Rozbieżność w wynikach tych badań dowodzą, że potrzeba jeszcze wielu badań, by przekonać się jaki wpływ ma na organizm ludzki dieta wysokobiałkowa.

Diety rozdzielne

Dieta ta opiera się na teorii, że w jednym posiłku nie wolno łączyć różnych produktów. W diecie Montignaca nie wolno łączyć węglowodanów o wysokim indeksie glikemicznym z tłuszczami. Za to diety Diamonda i Haya, zakazują łączenie węglowodanów z białkami. Z perspektywy nauki, taka rozdzielność produktów nie ma jednak uzasadnienia.

Głodówka

To najbardziej niebezpieczny sposób odchudzania się. Powoduje znaczy ubytek masy jednak w wyniku jej stosowania wzrasta stężenie związków ketonowych, co sprawia, że po pewnym czasie zanika apetyt. Dochodzi do zaburzeń w funkcjonowaniu narządów, min serca, jelit, nerek, a także do zaburzeń wodno-elektrolitowych. Bardzo niebezpieczny jest niedobór magnezu, potasu i sodu. Ubytek masy ciała powiązany jest tu nie tylko z ubytkiem tkanki tłuszczowej ale również wody i beztłuszczowej masy ciała. Głodówka może doprowadzić do zgonu.

Korzyści redukcji masy ciała

Leczenie otyłości, zarówno dietetyczne jak i za pomocą środków farmakologicznych, przynosi istotne korzyści. Poprawiają się parametry metaboliczne a także zmniejsza się ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.

Korzyści redukcji masy ciała o 10 kg

lipidy

• zmniejszenie stężenia cholesterolu całkowitego o 10%
• zmniejszenie stężenia cholesterolu LDL o 15%
• zmniejszenie stężenia trójglicerydów o 30%
• zwiększenie stężenia cholesterolu HDL o 8%

ciśnienie krwi

• skurczowe obniżenie o 10 mm Hg
• rozkurczowe obniżenie o 20 mm Hg

cukrzyca

• zmniejszenie stężenia glukozy na czczo o 30–50%
• obniżenie HbA1c o 15%
• redukcja ryzyka rozwoju cukrzycy >50%

zgony

• redukcja liczby zgonów ogółem o 20–25%
• redukcja liczby zgonów zależnych od cukrzycy o 30–40%
• redukcja liczby zgonów zależnych od nowotworów o 40–50%

Spadek masy ciała to istota profilaktyki otyłości a przy tym leczenie nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, dyslipidemii, a także niektórych nowotworów. Redukcja masy ciała prowadzi również do poprawy aktualnego stanu zdrowia, cofają się objawy takie jak ciężkość nóg, zadyszka, bóle stawów kolanowych, biodrowych, uczucie zmęczenia, chrapanie, nadmierne pocenie się i wiele innych.

Podsumowując, właściwa dieta jest podstawą leczenia nadwagi i otyłości. Właściwa dieta to taka, która ogranicza ilość energii. Z medycznego punktu widzenia nie ma innej diety, która by w sposób bezpieczny, wspomagała redukcję masy ciała.